Hersenmetastasen

Metastasen zijn uitzaaiingen van kwaadaardige tumoren elders in het lichaam. Uitzaaiingen kunnen overal in het lichaam optreden bijvoorbeeld in de longen, lever, hersenen en wervelkolom. De primaire tumor kan uitzaaiingen geven via de bloed- en/of lymfebanen. Als er een uitzaaiing in het hersenweefsel ontstaat, dan spreekt men van hersenmetastasen. De tumoren die het meest aanleiding geven tot metastasen in de hersenen zijn longkanker, borstkanker, maligne melanoom (kwaadaardige huidtumor), maar ook maag- en darmkanker kunnen naar de hersenen uitzaaien.

Incidentie

Hersenmetastasen zijn de meest voorkomende type hersentumoren bij volwassenen en zijn verantwoordelijk voor meer dan de helft van alle hersentumoren.

Bij kankerpatienten komen hersenmetastasen tussen 10 tot 30% voor in volwassenen.

Het voorkomen van deze aandoening lijkt de laatste jaren toe te nemen. Dit kan een effect zijn van verbeterde detectietechnieken in de afgelopen jaren. Zo kan men tegenwoordig veel beter en vroegtijdig kleinere tumoren en metastasen detecteren via MRI scans.

Er zijn verschillende factoren die het risico op het ontstaan van hersenmetastasen kunnen vergroten. Daartoe behoren kankers die zich gemakkelijker kunnen verspreiden, zoals long- of borstkanker, een grotere of verder gevorderde primaire tumor en kankers die al naar andere delen van het lichaam zijn uitgezaaid.

Andere risicofactoren voor hersenmetastasen zijn een verzwakt immuunsysteem, dat kan worden veroorzaakt door aandoeningen zoals HIV/AIDS of door bepaalde medicijnen, en een familiegeschiedenis van hersenmetastasen.

Symptomen

De klachten die de patiënt ontwikkelt, zijn afhankelijk van de plaats en grootte van de uitzaaiing. Zo kunnen hersenmetastasen aanleiding geven tot de volgende symptomen:

  • verlamming in de ledematen
  • spraak- en zichtstoornissen
  • evenwichtsstoornissen
  • epileptische aanvallen
  • gedragsstoornissen
  • hoofdpijnklachten
  • misselijkheid en braken
  • beroertes

Het is belangrijk om te weten dat deze symptomen ook door andere aandoeningen kunnen worden veroorzaakt. Daarom is het belangrijk om eerst uw huisarts te contacteren. Samen met de huisarts zal verder worden gekeken naar de nodige vervolgonderzoeken of doorverwijzingen.

Diagnose

Er wordt altijd een MRI-scan van de hersenen verricht om het aantal uitzaaiingen te kunnen bepalen. Een MRI is hiervoor het meest gevoelige onderzoek. Daarenboven is dit belangrijk om de verdere therapie te kunnen plannen. Indien de verdenking op een hersenmetastase bestaat, zal er een volledig oncologisch plan worden gemaakt. Als de primaire tumor niet bekend is, zal er meestal een biopsie van de hersenmetastase worden verricht om het type van de primaire tumor te kennen.

Behandeling

Meestal treedt er rond de hersenmetastase een hersenzwelling op ten gevolge van vochtopstapeling. Op het moment dat hersenuitzaaiingen gediagnosticeerd worden, zal gestart worden met een hoge dosis cortisonen om de hersenzwelling te doen afnemen.  In regel zal dit de symptomen verlichten.

Er zijn verschillende behandelingsmogelijkheden voor hersenmetastasen. De behandeling hangt af van verschillende factoren, waaronder de grootte en de plaats van de tumoren, het type en het stadium van de kanker en de algehele gezondheid van de patiënt.

Hieronder benoemen we veel voorkomende behandelingsmogelijkheden voor hersenmetastasen.

Chirurgie kan een optie zijn om de tumoren te verwijderen of de druk op de hersenen te verlichten. Dit kan worden gedaan via een traditionele craniotomie of met minimaal invasieve technieken.

Bestralingstherapie maakt gebruik van hoogenergetische stralen om kankercellen te vernietigen. Dit kan worden gedaan met externe bestraling of met een interne bestraling die brachytherapie wordt genoemd.

Chemotherapie is het gebruik van geneesmiddelen om kankercellen te doden. Het wordt meestal gebruikt wanneer de kanker is uitgezaaid naar meerdere plaatsen in het lichaam, maar het kan ook worden gebruikt om hersenmetastasen te behandelen.

Gerichte therapie is een nieuwer type behandeling dat geneesmiddelen gebruikt om specifieke moleculen of routes aan te pakken die betrokken zijn bij de groei en verspreiding van kankercellen. Deze kan samen met andere behandelingen worden gebruikt.

Opname

Na een chirurgische ingreep zal de patiënt gedurende één nacht worden opgenomen op de afdeling intensieve zorgen respectievelijk neurologie/mediumcare neurochirurgie. De eerste dag na de ingreep wordt een controle CT-scan van de hersenen verricht en indien deze geen bijzonderheden toont, kan de patiënt naar de verpleegafdeling neurochirurgie worden overgeplaatst. Bij stralingstherapie is het ontslag afhankelijk van het type therapie. Dit bespreekt u best met uw behandelende neurochirurg.

Indien er complicaties zijn opgetreden tijdens of na de ingreep, is het mogelijk dat de patiënt langer ter observatie blijft opgenomen. De opname duur is dan ook afhankelijk van de toestand van de patiënt.

Nabehandeling

Na de ingreep zullen er periodiek hersenscans worden verricht. Hierdoor kunnen we vroegtijdig recidieven (het opnieuw ontstaan van een tumor) opsporen en tijdig starten met therapieën.

Dit zal na de ingreep samen met de patiënt worden besproken. Indien er een biopsie is verricht, zal deze alhier ook worden besproken.

postoperatief totale resectie

Prognose

De prognose van een patiënt met hersenmetastasen hangt grotendeels af van het type en de uigebreidheid van de primaire tumor. Op korte termijn is een behandelde hersenmetastase bepalend voor de kwaliteit van het leven. Een onbehandelde uitzaaiing leidt op korte termijn vaak tot de dood. Nadat de hersenmetastase behandeld is, is de situatie in de rest van het lichaam bepalend voor de prognose: leeftijd, de aanwezigheid van andere metastasen, onderliggende aandoeningen ... De prognose kan zeer sterk variëren, hierover kan geen algemene uitspraak gedaan worden.