Primaire hersentumor

Het hersenweefsel is opgebouwd uit hersencellen (neuronen) die ondersteund worden door bindweefsel of gliacellen.  De hersentumoren ontstaan, in de meerderheid van de gevallen, uit de bindweefsel- of gliacellen en worden daarom ook wel gliomen genoemd.  Men onderscheidt een tweetal soorten bindweefselcellen met name de astrocyten en de oligodendrocyten.

Incidentie

Over het ontstaan en de oorzaken van de dergelijke hersentumoren is vrijwel niets bekend. Van geen enkele omgevingsfactor is een relatie met het ontstaan van hersentumoren aangetoond (voeding, roken, alcohol ...). Ook over het verband van het gebruik van gsm's is er geen wetenschappelijk bewijs. Mannen en vrouwen lopen min of meer gelijkmatig risico om dergelijke hersentumor te krijgen. De twee piekleeftijden liggen tussen de levensjaren 30-40 en 50-60, maar hier is een grote variatie mogelijk.

Dergelijke hersentumoren kunnen we onderscheiden in twee types en 4 gradaties. De typering hangt samen met het type bindweefselcel van waaruit de tumor groeit. We onderscheiden dus astrocytomen en oligodendrogliomen, een mengvorm oligoastrocytomen is ook mogelijk. Daarna worden tumoren ook nog getypeerd in 4 gradaties:

  • Graad I: tumor die vaak niet of alleszins zeer traag groeit, dit type tumor is vaak geneesbaar.
  • Graad II: hierbij is er sprake van een toegenomen groei die langzaam progressief is. De tumor graad I en II worden ook wel de laaggradige tumoren genoemd.
  • Graad III: hierbij zijn er tekens van kwaadaardigheid waarbij er een snelle groei aanwezig is.
  • Graad IV: de meest kwaadaardige vorm waarbij er een volledig ongeremde groei is met een woekering van de tumor tot gevolg.

De soort van kwaadaardigheid bij primaire hersentumoren is anders dan bij andere kankergezwellen in het lichaam. Een hersentumor zaait niet uit naar andere delen van het lichaam, maar heeft bij tekens van kwaadaardigheid de neiging om op de plaats van ontstaan telkens opnieuw te gaan woekeren of eventueel te gaan groeien in andere delen van de hersenen.

Symptomen

De symptomen van een primaire hersentumor kunnen variëren, afhankelijk van de grootte, de plaats en het type tumor. Sommige mensen ervaren weinig of helemaal geen symptomen, terwijl anderen een reeks symptomen kunnen ervaren die in de loop van de tijd kunnen verergeren.

Veel voorkomende symptomen van primaire hersentumoren:

  • hoofdpijnklachten
  • misselijkheid en braken
  • epileptische aanvallen
  • veranderingen in zicht of gehoor
  • balans en coördinatie problemen
  • persoonlijkheidsveranderingen
  • geheugenverlies
  • krachts- of gevoelsverlies

Het is belangrijk om te weten dat deze symptomen ook door andere aandoeningen kunnen worden veroorzaakt. Daarom is het belangrijk om eerst uw huisarts te contacteren. Samen met de huisarts zal verder worden gekeken naar de nodige vervolgonderzoeken of doorverwijzingen.

Sommige primaire hersentumoren veroorzaken helemaal geen symptomen, vooral als ze klein zijn en zich niet in een gebied van de hersenen bevinden dat vitale functies beïnvloedt. In dergelijke gevallen wordt de tumor vaak pas ontdekt tijdens een routine hersenscan voor een andere aandoening.

Diagnose

De diagnose van een hersentumor wordt gesteld op basis van het neurologisch onderzoek, hersenscans en een biopsie (indien mogelijk).

Verder onderzoek wordt in principe steeds verricht middels een MRI-scan. Deze MRI geeft een idee over het type en de graad van de tumor, maar kan geen definitieve diagnose stellen. De MRI laat de neurochirurg toe om de exacte plaats van de tumor te bepalen alsook om op basis van deze gegevens te beslissen of deze tumor in aanmerking komt voor een operatieve verwijdering.

Indien het niet mogelijk is om de tumor zonder veel risico's te verwijderen zal een stereotactische biopsie worden voorgesteld. Dit is het nemen van een weefselbiopsie om een definitieve typering en gradatie van de tumor te kunnen bekomen en aldus de verdere behandeling hierop te kunnen afstemmen.

Bij operatieve verwijdering of stereotactische biopsie wordt het weefsel verstuurd naar de patholoog. Hier zal het stuk van de tumor worden onderzocht om tot een definitieve diagnose te komen met exacte typering en gradering. Dit vergt gemiddeld een 5-tal werkdagen. Voordat de definitieve diagnose bekend is, kan de neurochirurg dan ook geen definitieve uitspraken hierover doen.

Behandeling

Voor de behandeling van dit soort hersentumoren wordt in eerste instantie door de neurochirurg bekeken of de tumor volledig of alleszins voor een groot deel verwijderd kan worden. Dit hangt af van de locatie van de tumor alsook van de uitgebreidheid ervan. Indien een operatie mogelijk is, is het vaak de beste behandeling. Indien niet mogelijk, zal een stereotactische biopsie worden overwogen.

Over het algemeen zijn de complicaties bij het verwijderen van een primaire hersentumor of het nemen van een stereotactische biopsie de volgende:

  • zwelling van de hersenen (oedeem)
  • nabloeding
  • infectie
  • toename of optreden van neurologische uitval of epileptische aanvallen
  • algemene complicaties die samenhangen met een operatieve ingreep zoals trombose, longontsteking ...

In een uitgebreid preoperatief gesprek zal de neurochirurg met u alle mogelijke risico's en complicaties in detail bespreken.

opname

Na de operatie voor het verwijderen van een hersentumor of een stereotactische biopsie zal de patiënt gedurende één nacht worden opgenomen op de afdeling intensieve zorgen respectievelijk neurologie/mediumcare neurochirurgie. De eerste dag na de ingreep wordt een controle CT-scan van de hersenen verricht en indien deze geen bijzonderheden toont, kan de patiënt naar de verpleegafdeling neurochirurgie worden overgeplaatst. In geval van stereotactische biopsie kan de patiënt één dag na de ingreep het ziekenhuis al verlaten.

Indien er complicaties zijn opgetreden tijdens of na de ingreep, is het mogelijk dat de patiënt langer ter observatie blijft opgenomen. De opname duur is dan ook afhankelijk van de toestand van de patiënt.

Nabehandeling

Nadat de definitieve diagnose is vastgesteld door de patholoog, zal er samen met de patiënt en familie uitgebreid overleg plaatsvinden over het verdere beloop en adviezen voor de nabehandeling. Deze nabehandeling hangt volledig af van het type en gradatie van de tumor.  Voornamelijk bij de kwaadaardige primaire hersentumoren is de kans op een recidief (het opnieuw ontstaan van de tumor) zeer reëel. Daarom wordt bij kwaadaardige tumoren bijkomende radio- en chemotherapie geadviseerd. De behandeling van dergelijk recidief hangt van een groot aantal factoren af: leeftijd, conditie van patiënt, plaats van de tumor, tijdsduur tot recidief, aanvankelijk herstel na eerste ingreep en dergelijke. In sommige gevallen kan worden besloten om een tweede ingreep uit te voeren. De beslissing hieromtrent dient van geval tot geval te worden bekeken.

Prognose

Tenslotte is de diagnose van een primaire hersentumor een zeer ernstige diagnose, zeker in het geval van graad III en IV.  Patiënten met laaggradige tumoren kunnen echter vaak nog jaren goed leven, maar voor patiënten met hooggradige hersentumoren en zeker graad IV ziet het er ondanks maximale behandeling helaas veel slechter uit. Ondanks grote vooruitgang in de neurochirurgie, radiotherapie en neuro-oncologie is een volledige genezing van dergelijke tumoren niet mogelijk. Er wordt onderzoek gedaan naar vaccinatietherapie echter ook met deze behandeling is volledige genezing niet mogelijk. Doorgaans overlijden patiënten met een recidief tumor aan de verhoging van de druk in het hoofd wat leidt tot toenemende sufheid en neurologische uitval. Deze laatste fase is door de ontluistering en het verlies van contact voor de omgeving akeliger dan voor de patiënt zelf die er meestal geen weet meer van heeft. De patiënt voelt geen pijn en slaapt doorgaans heel rustig in. Dit is uiteraard de fase waarbij palliatieve ondersteuning van de patiënt en familie onontbeerlijk is.